Wybitny filozof Georg Wilhelm Hegel napisał kiedyś, że jego zdaniem „… z historii narodów możemy się nauczyć jedynie tego, że narody niczego nie nauczyły się z historii…”. Misją fundacji Via Veritatis jest próba zmiany właśnie takiego sposobu myślenia – my chcemy opowiadać historię tak, aby poruszała i uczyła jednocześnie. Każde pokolenie powinno na nowo poznać swoją historię i nasza fundacja chce w tym procesie pomagać.
Piotr Fronczewski podczas nagrania komentarza do filmu “Śniadanie w Wannsee” w reżyserii P. Mielecha, produkcja Via Veritatis, 2022
W naszych filmowych podróżach wielokrotnie odwiedzaliśmy panią Annę Walentynowicz w jej mieszkaniu w Gdańsku. Efektem tych wizyt było wielogodzinne nagranie dokumentujące całe jej życie. Postanowiliśmy wykorzystać to bezcenne świadectwo i tak powstał film „Doceniałam każdy przeżyty dzień” (Polska, 2010), który miał premierę kilka miesięcy po tragicznej śmierci legendarnej działaczki dokładnie w trzydziestą rocznicę strajków z sierpnia 1980 roku. Ten strajk dał początek przemianom politycznym w całym bloku wschodnim.
Anna Walentynowicz została uznana za magazyn TIME za matkę naszej niepodległości
Bohaterem naszego kolejnego filmu także został człowiek, dla którego wolność była wartością nadrzędną. Film biograficzny o Krzysztofie Gulbinowiczu, pisarzu, drukarzu, opozycjoniście, nonkonformiście został zrealizowany w oparciu o scenariusz, przygotowany na podstawie zebranej dokumentacji, rozmów z najbliższymi, przyjaciółmi, a także na kanwie tekstów opublikowanych i niepublikowanych zapisków, które po sobie pozostawił. Film pod tytułem „Okruchy rozbitego dzbana” (Polska, 2011) spotkał się z bardzo dobrym przyjęciem widzów. Film został laureatem Grand Prix IV festiwalu filmów dokumentalnych Gdynia NNW 2012. Jury nagrodziło ten film za „wartości artystyczne i warsztat filmowy oraz spójność widzenia i obrazowania bohatera filmu na tle epoki oraz świat wartości przedstawiany w obrazie filmowym“. Mistrzowsko teksty Gulbinowicza przeczytał wybitny aktor Henryk Talar.
Henryk Talar
W związku z przypadającym w 2013 roku Jubileuszem 60 – lecia Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”, Dyrekcja Zespołu podjęła decyzję o zleceniu nam realizacji filmu dokumentalnego, w którym po raz pierwszy na ekranie zostanie zaprezentowana kompletna twórczość i pełna sylwetka założyciela i patrona Zespołu. Zrealizowany film ma ukazać szerokiej publiczności dorobek twórczy Stanisława Hadyny, w kontekście jego biografii. Obraz powstał w oparciu o scenariusz przygotowany na podstawie książki Stanisława Hadyny pt. „W pogoni za wiosną”. Narracja filmowa obejmuje okres od narodzin Stanisława Hadyny aż po czasy współczesnej działalności Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”.
Wiesław Ochman, światowej sławy śpiewak operowy, wystąpił w filmie „W pogoni za wiosną”, VV 2013
Chcąc poszerzyć dotychczasowe filmowe doświadczenia, postanowiliśmy w kolejnym projekcie wykorzystać sekwencje fabularyzowane. W tym celu zaprosiliśmy do współpracy jednego z najwybitniejszych współczesnych aktorów teatralnych i filmowych swojego pokolenia – Mariusza Bonaszewskiego. Zaproponowaliśmy mu rolę Adama Lazarowicza, żołnierza Armii Krajowej, który znany jest także pod pseudonimem „Klamra”. W 1944 roku dowodził on największą bitwą partyzancką na Podkarpaciu. Po wojnie był jednym z twórców kontynuatorki AK, antykomunistycznej organizacji „Wolność i Niezawisłość”, wiceprezesem jej Zarządu Głównego. Po aresztowaniu przeżył trzyletnie okrutne śledztwo i został rozstrzelany w Warszawie w 1951 r. z wyroku komunistycznego sądu.
Mariusz Bonaszewski
Rok 2022 został ustanowiony rokiem Brunona Schulza w Polsce. Nasza ekranizacja oczywiście nawiązuje do kultowej ekranizacji Wojciecha Hasa z roku 1973. Zaangażowaliśmy Jana Nowickiego – wówczas odtwórcy głównej roli w “Sanatorium pod klepsydrą“. Muzykę do tego arcydzieła skomponował Jerzy Maksymiuk, który także występuje w naszym filmie. Głównym narratorem jest Piotr Bajor, znany z głównej roli w przedostatnim filmie Mistrza. Nie kopiujemy jednak tamtego filmu, robimy swój z oryginalną muzyką, którą skomponował oraz nagrał Jędrzej Kodymowski (twórca kultowego punkowego zespołu Apteka). “Xsięga” w reżyserii Piotra Mielecha wprost odwołuje się do pierwszego rozdziału zbioru opowiadań “Sanatorium pod klepsydrą“.
Fotos z filmu “Xsięga” reż. P. Mielech, na zdjęciu Jan Nowicki jako kapitan żeglugi wielkiej
Kolejny film zrealizowaliśmy w Albanii. Enwera Hodżę poznajemy w przedostatnim roku jego życia. Jest to rok 1984. Albania stworzona przez ekipę dowodzoną przez tego krwawego dyktatora jest niczym kraj z mrocznej powieści George’a Orwella. Hodża jako jedyny z pierwszego pokolenia europejskich komunistów nadal stoi u steru władzy. Kontrą do idealistycznych wspomnień Enwera Hodży będą komentarze historyków oraz ekspertów. Z tego dwugłosu wyłoni się prawdziwy obraz kraju, którym przez ponad czterdzieści lat rządził jedyny w swoim rodzaju dyktator. Piotr Bajor stworzył bardzo ciekawą interpretację postaci tego krwawego despoty. Film “Enwer Hodża. Najmniej znany dyktator” w reżyserii Piotra Mielecha można oglądać na platformie VOD.TVP.PL.
Fotos z filmu “Enwer Hodża. Najmniej znany dyktator” reż. P. Mielech, prod. Via Veritatis 2023, na zdjęciu Piotr Bajor jako Enwer Hodża
Minęło 40 lat od porwania i męczeńskiej śmierci bł. ks. Jerzego Popiełuszki. 19 października 1984 roku. Wieczorem samochód księdza wracającego Bydgoszczy do Warszawy zatrzymany został przez rzekomy patrol drogowy. W rzeczywistości byli to funkcjonariusze SB. Ciało wydobyto z Wisły dopiero 30 października. Przez cały ten czas o powrót ks. Jerzego modliła się cała Polska. Wiadomość o porwaniu i morderstwie kapłana obiegła cały świat. Porywaczom ks. Jerzego Popiełuszki akt oskarżenia został przedstawiony 10 grudnia 1984 r. 27 grudnia rozpoczął się proces przed Sądem Wojewódzkim w Toruniu, pod przewodnictwem jego prezesa, sędziego Artura Kujawy. I to był nasz kolejny temat…
Fotos z filmu “Moja sytuacja jest szczególnie trudna…” reż. P. Mielech, prod. VV 2023, na zdjęciu Marek Bocianiak jako sędzia Artur Kujawa
Adwokat Jan Olszewski – bohater naszego filmu – w mowie końcowej na procesie w Toruniu podkreślał aspekt społeczny tej zbrodni. Dowodził, że śmierć ks. Jerzego Popiełuszki miała uruchomić spiralę represji i oporu. Chodziło o „prowokację w prowokacji”. Uprowadzając księdza, porywacze świadomie stworzyli podstawę do przypuszczeń, że uczynili to funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej (przebranie się za milicjantów, świadome podrzucenie orzełka z czapki milicyjnej do samochodu). Z jednej strony dla opinii publicznej miał to być dowód na to, że zbrodni dokonała milicja, z drugiej, dla aparatu ścigania, fakt podrzucenia orzełka w samochodzie miał wskazywać na prowokację, że ktoś chce skierować oburzenie społeczeństwa na organy MO, a zatem sprawców trzeba szukać wśród opozycji.
Fotos z filmu “Moja sytuacja jest szczególnie trudna…” reż. P. Mielech, prod. VV 2023, na zdjęciu Przemysław Bluszcz jako mecenas Jana Olszewski
Proces toruński przeszedł do historii jako spektakl wyreżyserowany przez władze PRL-u, przeprowadzony w ekspresowym tempie, w którym odpowiedzialności nie poniosły osoby, które sterowały zabójstwem. Ale proces ten przejdzie również do historii Polski z uwagi na godną podziwu postawę adwokatów – pełnomocników rodziny ks. Popiełuszki i ich oratorski kunszt. Nie mylił się mec. Grabiński, który w mowie końcowej stwierdził: „Tym procesem, tą sprawą żyją i przeżywają to co się dzieje wszyscy Polacy. Bo ten proces może stać się punktem zwrotnym w historii społecznej naszego Narodu. Bo ten proces może zadecydować o tym, czy w stosunkach społecznych panować będzie przemoc i nienawiść, czy też zasiądziemy do wspólnego stołu, do dialogu”. I tym przełomowym momencie opowiada ten film.
Fotos z filmu “Moja sytuacja jest szczególnie trudna…” reż. P. Mielech, prod. VV 2023
Nasz praca została doceniona nie tylko przez widzów. ale także przez środowisko filmowe. Na tegorocznym 16. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Gdyni, jury w kategorii Dokument polski wybrało do uhonorowania nagrodą główną Grand Prix film „Moja sytuacja jest szczególnie trudna” w reżyserii Piotra Mielecha za pokazanie nowej perspektywy najważniejszego procesu w czasach PRL-u.
Film jest dostępny na platformie TVP.VOD.PL